Trzecia dekada września br. to czas, na który przypada 77. rocznica początku wysiedleń ludności Żywiecczyzny, odbywającej się pod kryptonimem Aktion Saybusch. W tym roku poprzedziły ją, a może raczej przypomniały o tym fakcie historycznym, starania o upamiętnienie w polskiej kinematografii.
Na czym polegały u nas wysiedlenia?
Niedługo po rozpoczęciu okupacji hitlerowskiej powiat żywiecki został przeniesiony z województwa krakowskiego do rejencji katowickiej. Znalazł się w granicach III Rzeszy. Zaraz też zaistniał plany wysiedlania Polaków z tego terenu. Według wstępnych projektów Adolfa Eichmana, z dolin Soły miało być wywiezionych około 20 tys. osób. Deportację górali o osiedlanie się ludności niemieckiej nadzorował osobiście Erich von dem Bach, który za kilka lat da się też nader niechlubnie poznać jako dowódca sił niemieckich podczas Powstania Warszawskiego. Deportacje określono kryptonimem Saybusch – Aktion, od dawne austriackiej nazwy miasta. W samym Żywcu wyganiano osoby podejrzane o zły stosunek do najeźdźców lub po prostu takie, po których chciano przejąć majątek. Na wsiach usuwano prawie wszystkich mieszkańców danej miejscowości. Akcję rozpoczęto rano 22 września 1940 roku w Jeleśni i Sopotni Małej. Wysiedleńców kierowano do obozów przejściowych w Suchej i Rajczy, następnie do Łodzi, a potem na tereny Generalnej Guberni. Do 12 listopada wysiedlono 17431 osób. W ich miejsce sprowadzono 600 niemieckich rodzin górniczych z Galicji.
Upamiętnianie wypędzonych
W lecie tego roku temat Aktion Saybuch powrócił w kontekście starań o fundusze na nakręcenie pełnometrażowego filmu fabularnego lub serialu, traktującego właśnie o tym wydarzeniu. Po interpelacji poselskiej nadeszła odpowiedź od prezesa TVP Jacka Kurskiego, z której wynikało, iż na taki film nie ma obecnie szans z uwagi właśnie na brak możliwości finansowania. O sprawie pisaliśmy szerzej TUTAJ.
W sprawę upamiętniania wysiedlonych od wielu lat zaangażowany jest Bronisław Luber, inicjator poselskiej interwencji - obecnie mieszkaniec Rzeszowa, kiedyś mieszkaniec Gilowic, ofiara Aktion Saybusch. Czyniąc starania dotyczące wyprodukowania filmu na ten temat, zwrócił się do naszej redakcji z apelem o potrzebie rozszerzenia skali tych zabiegów:
- Aktion Saybusch było faktem, który bardzo zaważył na życiu wielu wówczas wysiedlonych. Nie były to oczywiście jedyne wysiedlenia w skali kraju, a nawet nie główne. A wysiedlane były całe rodziny i wsie. W sumie Niemcy wypędzili ze swoich miejsc zamieszkania prawie 2,5 miliona Polaków, nie tylko Żywczan. Może więc trzeba rozszerzyć temat na nich wszystkich. Może wtedy, przy szerszym poparciu, łatwiej będzie o taką produkcję. Tak jak Niemcy mieli swoje: „Nasze matki, nasi ojcowie”. Im większa skala, tym większe prawdopodobieństwo, że coś się uda wskórać. Ważne, aby do jak największej liczby zainteresowanych dotarł fakt takiej potrzeby, solidarność nie raz już w Polsce okazała się skuteczna – mówi Bronisław Luber.
Może fakt szerszej skali zmotywuje dalsze kroki polityków Żywiecczyzny, a w konsekwencji wpłynie na decyzje budżetowe prezesa Telewizji Polskiej?
